Leerkrachten met weinig kennis of ervaring in het bevorderen van zelfsturing kunnen zeker aan de slag met de ZeG-box. De rode draad, de structuur, het hands-on gegeven en de oefeningen maken het écht wel toegankelijk, of je nu weinig of veel voorkennis hebt. De boekjes werden inhoudelijk zo samengesteld dat ze focussen op de hoofdzaken. De extra verdiepende informatie vind je terug in de ZeG-XTRA's, zin in meer, … 

Het is altijd interessant om jouw expertise een keer  in een ander 'kader' te plaatsen. Wij hebben ervoor gekozen om zelfsturing te benaderen vanuit drie strategieën die zeker en vast aanknopingspunten hebben met jouw persoonlijke visie.  

Daarnaast voorziet de ZeG-box op verschillende manieren uitbreiding of verdieping. (1) In de ZeG-XTRA vind je als leerkracht extra informatie die praktijkwetenschappelijk onderbouw wordt. (2) Op het einde van elk boekje vind je een literatuurlijst met de gebruikte bronnen. Wanneer je geprikkeld werd door iets wat je gelezen hebt, kan je daarmee verder aan de slag. (3) In elk boekje wordt regelmatig ook een ‘zin in meer’ toegevoegd. Je vindt daar links naar filmfragmenten, boeken, artikels, … om je verder te verdiepen. 

De ZeG-box is oorspronkelijk ontwikkeld voor leerkrachten in het secundair of voortgezet onderwijs. Toch horen we ook veel positieve geluiden uit andere onderwijsvormen … zoals  uit het lager onderwijs 3de graad, het buitengewoon secundair onderwijs OV4, het hoger onderwijs, de lerarenopleiding … Het spreekt voor zich dat niet elk voorbeeld of elke werkvorm in de ZeG-box zomaar ingezet kan worden, maar dat een transfer naar de eigen doelgroep nodig kan zijn.

De ZeG-box is vooral bestemd voor de individuele leerkracht. We zijn momenteel volop aan het werken aan de ZeG-box op school waarin het bevorderen van zelfsturing als team/school centraal staat. 

Zelfgestuurd leren, is een samenspel van verschillende strategieën, dat zich bij elke leerling op een unieke manier ontwikkelt. In de ZeG-box wordt zelfsturing opgedeeld in drie strategieën: cognitieve, metacognitieve en affectieve. Er is geen vaste volgorde om deze strategieën te lezen en/of in de klas toe te passen. Wel raden we je aan om met één strategie te starten en deze helemaal af te werken. Wanneer je deze strategie onder de knie hebt, kan je de volgende strategie aanvatten. Dit onder het moto: ‘We gaan dit nu eerst goed doen en dan pas starten met hetvolgende’. Wanneer je alles achter elkaar gaat lezen of alle strategieën tegelijkertijd gaat implementeren, zal je merken dat dit overweldigend is voor jou en/of je leerlingen en is de kans groot dat het een stille dood sterft. Neem als leerkracht dus je tijd om één strategie uit te kiezen op basis van je interesse, voorkennis, … en daarmee aan de slag te gaan. Het is ook zinvol om een tijdsplanning te maken wat je wanneer gaat doen zodat je regelmatig terugblikt op je eigen leren..

Voor elke strategie werkten we drie ‘boekjes’ uit die inhoudelijk steeds diepgaander worden: pauzeren naar begrijpen (boekje 1), begrijpen naar toepassen (boekje 2) en toepassen naar ontknopen (boekje 3). Bij elk tweede boekje hoort ook een toolbox met werkvormen om dadelijk in te zetten in je lessen. Aangezien de boekjes op elkaar inhoudelijk verder bouwen is het dus logisch te starten met boekje 1, vervolgens een duik te nemen in boekje 2 en de bijhorende toolbox en af te ronden met boekje 3. Je kiest dus eerst een strategie en gaat vervolgens binnen deze strategie met de boekjes aan de slag. 

De tijd die je nodig hebt om aan de slag met de ZeG-box is niet uit te drukken in een getal. Wanneer je écht aan de slag wil met zelfsturing, zal het louter ‘lezen’ van de boekjes niet volstaan. Het lezen, uitproberen, herlezen, nadenken over vragen, … zelfsturing laten leven in je klas(sen) gebeurt niet van de ene dag op de andere maar vraagt tijd. Neem deze!

Dat mag je zeker doen.  Wanneer het kriebelt om te experimenteren met één of meerdere werkvormen uit een toolbox dan houden we je zeker niet tegen. Het is daarnaast goed om te weten dat het ‘gewoon’ inzetten van een werkvorm weinig verschil zal maken in het bevorderen van zelfsturing. Als je wil dat je leerlingen uiteindelijk meerdere strategieën kunnen inzetten om zelfgestuurd te leren, dan is het goed om deze systematisch en consequent aan te leren. Deze aanpak komt uitgebreid aan bod in de boekjes.

De ZeG-box is geen uitgewerkte leerlijn van zelfsturing. Om de zelfsturende vaardigheden van leerlingen te versterken, zijn een aantal stappen cruciaal. Deze stappen zijn zowel voor de cognitieve, metacognitieve als affectieve strategieën van toepassing. We hanteren dus wel een opbouw doorheen elke strategie waarbij je eerst meer inzicht krijgt in de strategieën en vervolgens daarover je ZeG gaat doen. Pas daarna ga je deze strategieën toepassen in de klas en stem je jouw ondersteuning af op de zelfsturing van je leerlingen. 

Als je zelfsturing begrijpbaar en bespreekbaar wil maken met je leerlingen, zal het louter ‘lezen en wat exeripenteren’ met de ZeG-box niet volstaan. Het uitproberen, herlezen, nadenken over vragen, … zelfsturing laten leven in je klas gebeurt niet van de ene dag op de andere maar vraagt tijd. Zowel voor jou als voor jouw leerlingen. Ook het uitwisselen van ervaringen is hierbij belangrijk. Leerkrachten die reeds met de ZeG-box aan de slag gingen, geven aan dat ook training een essentieel onderdeel is.

Het volgen van een training is een aanrader maar zeker niet verplicht. De inhoud van de boekjes gaat je zeker helpen om inhoudelijk sterker te staan al zal het gewoon ‘lezen en wat experimenteren' er niet voor zorgen dat je leerlingen plots zelfsturend worden. Het eigen maken van de inhoud van de boekjes vraagt immers ook een grote mate van zelfsturing van jou. Tijdens een training gaan we met elkaar in gesprek over zelfsturing, wisselen we ervaringen uit, coachen we elkaar, … Kortom zal zelfsturing écht tot leven komen. 

Via deze link vind je meer informatie over de inhoudelijke en praktische invulling van de trainingen bij de ZeG-box.